Zachowanie wrodzone a wyuczone
Zachowanie jest bezpośrednią reakcją, jaką organizm wykazuje środowisku lub zmianą środowiskową. Jednak sposób reagowania może przebiegać na dwa główne sposoby, albo jako zachowanie wrodzone, albo jako zachowanie wyuczone. Istnieje wiele różnic między tymi dwoma zachowaniami, a najważniejsze z nich zostały omówione w tym artykule.
Zachowanie wrodzone
Zachowanie wrodzone to naturalna reakcja organizmu na bodziec. Bodziec może być zewnętrzny lub wewnętrzny. Mówi się, że zachowania wrodzone są utrwalone rozwojowo, co oznacza, że takie reakcje zachodzą w organizmie domyślnie. Jednym z najczęstszych przykładów opisujących wrodzone zachowanie jest to, że dziecko zaczyna płakać, gdy nie czuje się dobrze. Jest to bardzo korzystne dla dziecka, które nie jest w stanie werbalnie prosić innych o pomoc, ale płacz przyciągnąłby potrzebną uwagę rodziców. Kiedy noworodek zbliży się do piersi matki, dziecko zaczyna ssać. Dziecko nie musi zasadniczo wiedzieć, jak to działa, ale proces odżywiania przebiega idealnie, gdy zaczyna się ssanie. Łaskotanie pod pachami danej osoby powoduje, że dłoń szybko się zamyka, aby uniknąć łaskotania.
Jedną z najważniejszych cech zachowań wrodzonych jest to, że organizmu nie trzeba uczyć, jak reagować na bodźce wywołujące wrodzone zachowania. Zachowania wrodzone są ważne dla hodowców i opiekunów zwierząt trzymanych w niewoli. Zwierzęta mają swój własny zestaw wrodzonych zachowań, którym nie można zapobiec, gdy występuje odpowiedni bodziec. Jeśli reakcja zwierzęcia byłaby niebezpieczna, bodziec mógłby zostać powstrzymany; w przeciwnym razie można by wywołać korzystne zachowania.
Wyuczone zachowanie
Zachowania, które rozwinęły się w wyniku uczenia się samego zwierzęcia lub uczenia się przez kogoś innego, są zachowaniami wyuczonymi. Większość ssaków, zwłaszcza ludzi i naczelnych, wykazuje szereg wyuczonych zachowań. Udział dobrowolnego układu nerwowego, zwłaszcza mózgu, jest ważny w wyuczonych zachowaniach. Większość zachowań, które wykazują ludzie, to zachowania wyuczone. Mowa, chodzenie, granie w gry, czytanie, pisanie i wiele innych zachowań ludzkich to zachowania wyuczone. Wraz z postępem ewolucji zwierzęta o dużych zdolnościach mózgowych rozwijały się, ponieważ mogły rozwijać wyuczone zachowania. Te zachowania mogą modyfikować wrodzone zachowania, aby dać lepsze wyniki niż poprzednie stany. Dziecko zaczyna płakać jako zachowanie wrodzone, ale z wiekiem uczy się, że płacz byłby dla niego korzystny. W związku z tym sposób płaczu jest dostosowywany do potrzeb dziecka, tak aby leczenie przebiegło trafnie.
Są to dobrze uwarunkowane odpowiedzi na wcześniej badane bodźce. Zachowanie dziecka z wrodzonym płaczem na ból brzucha zamienia się w nie płaczący lek, który szuka wyuczonych zachowań z wiekiem w wyniku nauki. Zachowania wrodzone, takie jak fizyczna ochrona przed uderzeniem z obiektu, mogą zostać zmodyfikowane jako zachowanie wyuczone w grze w boks lub baseball w celu zdobycia punktów. Kiedy myśli się o większości zachowań, można by przypuszczać, że najwyższy odsetek dotyczy zachowań wyuczonych.
Jaka jest różnica między zachowaniem wrodzonym a wyuczonym?
• Zachowanie wrodzone jest naturalne lub domyślne, ale wyuczone zachowanie powinno być rozwijane z doświadczeniem.
• Zachowań wrodzonych nie można modyfikować, ale nazywa się je zachowaniami wyuczonymi, gdy dokonuje się modyfikacji. Z drugiej strony, wyuczone zachowania można łatwo modyfikować.
• Zachowania wrodzone mogą, ale nie muszą, bezpośrednio angażować mózg, ale zachowania wyuczone zdecydowanie mają.
